Romans, poëziebundels en meer

A.F.Th. van der Heijden, die zijn zoon bij een verkeersongeluk verliest; Joan Didion, wier dochter overlijdt nadat zij enige tijd daarvoor haar man had verloren; Pieter Boskma, die na de dood van zijn vriendin niet weet hoe het nu verder moet. Steeds vaker kiezen schrijvers en dichters ervoor om hun verdriet over de dood van een geliefde te verwerken door erover te schrijven. Hier vindt u een aantal indringende en ontroerende voorbeelden van romans en poëziebundels over rouw.

• Tonio – A.F.Th. van der Heijden, 2011

  In 2010 komt het enige kind van de schrijver en zijn vrouw, Mirjam Rotenstreich, na een avond stappen bij een verkeersongeval om het leven. Naast een minutieuze weergave van de zoektocht naar het hoe en wat van het ongeluk zelf, beschrijft Van der Heijden in detail de weerslag die het heeft op zijn eigen leven en dat van zijn vrouw.

• Beyond maps and atlases – Bertien van Maanen, 2016

  Na de dood van haar man in 2009 nam de wereldvermaarde fotografie een tijdlang pas op de plaats. Pas recent ondernam ze tochten door het westen van Ierland en fotografeerde anders dan we van haar gewend zijn geen mensen. Pas achteraf moest zij zelf ook vaststellen dat het een boek over rouw geworden was. Verlaten landschappen, zwermen vogels tegen een donkere lucht, het aangevreten kadaver van een lam, de oneindigheid van de oceaan aan het einde van Europa… Met als absoluut hoogtepunt een door de flits hel oplichtend Heilig Hartbeeld. De internationale pers omschreef het als ontroerend en hartverscheurend.

• Op de drempel – Coen Verbraak, 2016

  Voor zijn spraakmakende tv-serie Kijken in de ziel interviewde Coen Verbraak mensen die weten dat ze nog maar kort te leven hebben. Onder meer de schrijfster Laura Maaskant, de filosoof René Gude, de journalist Albert de Lange spreken vrijuit over dat naderende einde en over de emoties die dat bij hen oproept. Opvallend is dat het in alle verhalen niet alleen over de dood gaat, maar vooral ook over het leven. Maar ook over de vraag: hoe ga je om met je omgeving, met je dierbaren? En hoe gaan zij met jou om? Het is een indringende, soms onthutsende bundel verhalen geworden: extreem persoonlijk en tegelijkertijd universeel.

• Vrouw in de rouw – Petra Possel, 2013

  “Grijstinten heb ik het afgelopen jaar niet veel beleefd” schrijft Petra Possel in het nawoord van de bundel columns waarin ze het sterven van haar man en haar eigen rouwproces beschrijft. Het is een niets ontziende, eerlijke, ontwapenende en zeker ook humorvolle verzameling bespiegelingen en observaties geworden over het definitieve verlies van een grote liefde. En ze spaart zichzelf daar niet bij.

• Lucas Casimir – Frits Marnix Woudstra, 2015

  De 24-jarige Lucas lijdt aan hevige depressies. Op een kille decemberochtend in 2013 pleegt hij zelfmoord door zich voor een trein te werpen. De vader verwerkt het jaar vol rouw dat daarop volgt in dit boek met behulp van observaties, herinneringen, aantekeningen en tekeningen. Hij stelt zich daarbij niet alleen de vraag hoe het zover heeft kunnen komen, maar ook wie hij zelf was en hoe zijn zoon tegen hem aankeek.

• Doodsbloei – Pieter Boskma, 2010

  Pieter Boskma, een van de meest geprezen dichters van ons taalgebied, verwerkt de dood van zijn vrouw in een enorme reeks –naar vorm en inhoud- ontregelende gedichten. De bundel is, naast een requiem, een ode aan zijn gestorven geliefde. Het is zeker geen sombere verzameling; vaak geestig, zoals in de gesprekken met de Dood zelf, en fantasierijk.

• Gestameld liedboek – Erwin Mortier, 2011

  Mortier beschrijft in messcherpe, poëtische en vaak humorvolle taal het aftakelingsproces van zijn moeder, die aan Alzheimer lijdt. Afscheid, herinnering, geschiedenissen, verwerking van verdriet en vooral liefde zijn de kernthema’s.

• Extreem luid en ongelooflijk dichtbij – Jonathan Safran Foer, 2005

  De negenjarige Oskar Schell verliest zijn vader, die hij adoreert, bij de aanslag op het WTC (9/11). Zijn moeder, die uiteraard ook rouwt, weet hem niet meer te bereiken. Hij duldt alleen zijn grootvader, die ook een groot verdriet met zich meedraagt, bij zijn zoektocht door New York naar de eigenaar van de sleutel die hij gevonden heeft. Deze zoektocht gaat niet alleen om het vinden van de eigenaar en het slot wat ermee geopend kan worden, het is ook een metafoor voor het vinden van een nieuwe plaats in het leven.

  Oorspronkelijke titel: Extremely loud and incredibly close. Dit boek is ook verfilmd.

• Hemelvaart – Judith Koelemeijer, 2013

  In dit op ware gebeurtenissen gestoelde verhaal vertelt Koelemeijer hoe ze met vijf vriendinnen op een Grieks eiland vieren dat ze eindexamen deden. Dan verongelukt een van hen dodelijk. Meer dan 20 jaar later gaat Koelemeijer terug naar de plek des onheils, praat ze met de ouders en vriendinnen en raadpleegt officiële stukken. Zo probeert ze niet alleen te reconstrueren wat er destijds precies gebeurde, maar onderzoekt ze ook wat deze gebeurtenis voor haarzelf en anderen betekend heeft.

• Blauwe Nachten – Joan Didion, 2012

  Nog voordat Het jaar van magisch denken uitkwam waarin Didion de dood en wat daarop volgt van haar man beschrijft, overlijdt haar geadopteerde dochter Quintana. Deze lijdt al lang aan manisch-depressieve stoornissen, maar lijkt deze overwonnen te hebben. Ze trouwt, maar overlijdt dan plotseling toch. Didion beschrijft opnieuw een onmetelijk verlies in de vorm van herinneringen, aantekeningen, vragen –vooral de vraag of zij het als ouder wel goed heeft gedaan- en koppelt deze aan haar eigen besef van ouder worden: “Wie wordt gebeld als ik overlijd?“

  Oorspronkelijke titel: Blue nights

• Taal zonder mij – Kristien Hemmerechts, 1998

  Kristien Hemmerechts verloor haar man, de dichter Herman de Coninck, in 1997. Anderhalf jaar later legde ze de verwarring, haar gedachten en gevoelens vast in dit boek. Ze gaat ook vooral op zoek naar de relatie tussen de dichter en de mens. Het laatste deel van het boek is gevat in de vorm van een brief aan haar echtgenoot. Daarin vertelt ze, als ware hij nog in leven, wat er met haar na zijn dood gebeurd is, hoe ze haar leven opnieuw inrichtte.

• A widow’s story, A Memoir – Joyce Carol Oates, 2011

  De schrijfster rijdt haar aan een longontsteking lijdende man naar het ziekenhuis, waar hij na een week volkomen onverwacht komt te overlijden. Oates neemt de lezer mee naar wat het betekent zo plotseling weduwe te zijn: de ontkenning, de woede en angst, de onzekerheid en de waarde en troost van vriendschap.

• De pijn van oud – Ans Markus, 2009

  De kunstenares Ans Markus bezoekt iedere dag haar bijna 100-jarige moeder in het tehuis waar deze verzorgd wordt. Ze maakt het aftakelingsproces van dichtbij mee en legt dat en haar eigen reacties daarop vast in messcherpe, vaak ontroerende notities en de voor deze kunstenares zo kenmerkende illustraties. Alle emoties krijgen een plaats: de pijn, het verdriet, maar ook het ongeduld en de ergernis.