Rouwregels in Nederland

Net als in andere Europese landen werden de rouwregels voor de kleding in de loop van de negentiende eeuw ook in Nederland steeds uitvoeriger.

Zo werden weduwen geacht een zwarte rouwjurk te dragen en in plaats van een rouwmantel een zwarte doek die dwaal, regenkleed of voile werd genoemd. Bij de dood van een echtgenoot of een kind was het vanzelfsprekend dat een vrouw haar kleding gedurende een jaar en zes weken aanpaste.

Wybertje op de mouw

Kinderen kregen gedurende die tijd een zwart ruitje, een wybertje, op de kleding genaaid of droegen een zwarte band, zoals ook landarbeiders tijdens de rouw gewoon waren te doen. In Nederland hadden overigens maar weinig mensen eigen rouwkleding. Zij huurden die, ook voor de dragers van de kist.

Rouwsieraden

Naast de specifieke rouwkleding waren er ook andere accessoires die traditioneel werden gebruikt om rouw uit te drukken, zoals rouwsieraden. Zo werden sieraden waarin wat haar van de overledene was verwerkt, gedragen als aandenken aan één bepaalde overledene. Maar er waren ook meer algemene herinneringssieraden die de drager aan zijn of haar eigen sterfelijkheid moesten herinneren.

Achter de voordeur

Na de Eerste Wereldoorlog raakte het dragen van rouwkleding geleidelijk in onbruik, vooral omdat het tonen van rouw meer en meer een privéaangelegenheid werd. Het waren vooral vrouwen geweest die in de negentiende eeuw, gedwongen door maatschappelijke conventies, rouwkleding hadden gedragen. In de meer geëmancipeerde twintigste eeuw wilden zij zich echter losmaken van het beeld van de afhankelijke en zelfs na de dood van haar man nog aan hem ondergeschikte weduwe.

Verschraling rouwcultuur

Vooral na de tweede wereldoorlog is rouw door deze ontwikkeling steeds meer uit het straatbeeld verdwenen. Ook de rouwcultuur verschraalt met sobere uitvaarten die, zonder een daaraan voorafgaande kerkdienst, vaak als kil worden ervaren. En op het rouwen zelf lijkt welhaast een taboe te rusten, er wordt geen aandacht aan besteed.  Toch is het een van de belangrijkste redenen van ziekteverzuim op het werk.

Kentering

Eind 20e eeuw is een kentering waar te nemen. De behoefte om op eigen wijze afscheid te nemen van een dierbare wordt heel voorzichtig onderwerp van gesprek. Er ontstaat ruimte voor actieve betrokkenheid van de nabestaanden bij de organisatie van een persoonlijke uitvaart en de vormgeving van een grafmonument. Gaandeweg krijgen ook rouw en het rouwproces meer aandacht en erkenning.

Rouwknoop

In deze ontwikkeling moet ook het ontwerp van de Rouwknoop als eigentijds rouwteken worden gezien. Deze is daarvoor bekroond met de Yarden prijs voor funeraire vernieuwing. Uit het juryrapport: ‘parIAmore is een impuls om oude tradities te moderniseren. De combinatie van de universele vormgeving met het persoonlijke accent is prachtig. De knoop is zeer communicatief, hij nodigt uit tot gesprek.’